Recensie Peter Pannekoek


Te veel willen

Peter Pannekoek met de voorstelling
Later was alles beter

Gezien op: 03-11-2018 DeLaMar Theater te Amsterdam

Op slechts twintigjarige leeftijd won Peter Pannekoek (1986) het Amsterdams Kleinkunst Festival, dat naast Cameretten in Rotterdam en het Leids Cabaret Festival geldt als het derde befaamde concours in ons land. Toch duurde het daarna nog zo'n tien jaar voordat Pannekoek zijn eerste avondvullende programma naar het theater bracht. Op zijn daaropvolgende tweede voorstelling, 'Later was alles beter', waarmee hij nu door het land trekt, heeft het publiek stukken minder lang moeten wachten.

Bij aanvang verwittigt Pannekoek de zaal dat zijn show begint bij het einde en eindigt bij het begin. Hij verwerpt daarmee het idee dat tijd zich lineair voltrekt en gelooft dus niet dat het 'nu' met een constant tempo de toekomst verandert in het verleden. In plaats daarvan voltrekt tijd zich volgens Pannekoek op circulaire wijze, waardoor men niet kan spreken van verleden, heden en toekomst, simpelweg omdat begin en eind niet helder te onderscheiden zijn.

Het is beslist jammer dat hij die rode draad nauwelijks verder uitwerkt, al was het maar om het publiek enig houvast te bieden. Buiten zijn openingsopmerking en het toegangskaartje dat na afloop van de voorstelling bij het verlaten van de zaal wordt uitgedeeld, gaat Pannekoek niet in op de essentiële gevolgen van een circulair tijdsbegrip, zoals het causaliteitsprobleem: als begin en eind niet te onderscheiden zijn, staat de oorzaak-gevolg relatie onder druk. Ironisch genoeg zet Pannekoek juist deze relatie (in zijn reguliere vorm) binnen verschillende scènes uiteen.

Dat doet hij echter wel met verve. In de afzonderlijke scènes, die vaak van hoog niveau zijn, vertelt hij meermaals op snedige en zeer humoristische wijze hoe mens en maatschappij in elkaar steken. Zo legt hij in een minuten durende tirade uit waarom vrouwen lui zijn: "Wie van de vrouwen uit het publiek heeft in haar seksuele leven meer boven- dan onderop de liefde bedreven? [Stilte] Precies! Onderop is luilekkerland, jullie doen niks. En dan zijn er toch vrouwen die seks afwimpelen vanwege hoofdpijn: dat is jezelf ziek melden op een vrije dag!"

Hoewel de voorstelling geen eenduidige verhaallijn kent, beroept Pannekoek zich vaker op de man-vrouw thematiek. Dat doet hij onder andere door in te gaan op #metoo, terwijl hij zich afvraagt of ook hij een zedendelinquent zou kunnen zijn. Pannekoek denkt van wel. Volgens hem hebben we allemaal een donkere kant, maar moeten we daar in het algemeen wat coulanter en constructiever mee omgaan: "Winston Churchill was soms wat racistisch, maar zijn prestaties verlichten zijn racisme."

Uit diverse interviews blijkt dat Pannekoek bewust controversiële standpunten kiest: "Ik dik het vaak wat aan, zodat het publiek zelf kan nadenken over wat ze van een onderwerp vinden." Die grondhouding siert hem als kunstenaar. In het bijzonder omdat het onduidelijk is wat hij wel en wat hij niet meent. Goede kunst zet aan tot denken, leidt tot een andere blik op de realiteit, terwijl nuance hooguit bevestigt: kunst mag immoreel zijn, het liefst zelfs.

Met 'Later was alles beter' heeft Pannekoek bewezen als cabaretier een grote ontwikkeling te hebben doorgemaakt. Hij weet het publiek te boeien met een avond waarin plaats is voor meerdere scherpe grappen en rake typeringen, die elkaar in hoog tempo afwisselen. Toch wil hij te veel in negentig minuten: filosofische bespiegelingen over tijd, het duiden van 'la condition humaine', maatschappijkritiek, introspectie en dan ook nog al die grappen. Wat hij per scène laat zien is vaak goed, maar bij elkaar opgeteld oogt de samenhang ietwat gebrekkig. Zonde, maar wel zeer hoopvol.

Mark Coelen